STEFAN ZWEİG – AY IŞIĞI SOKAĞI

MERHABALAR; KİTAPLARIM OLMADAN ASLA TAKİPÇİLERİ

İstisnasız en sevdiğim Alman Öykü yazarı Setafan Zweıg'ın 5 öyküden oluşan, öyküler seçkisini paylaşmak istiyorum sizlerle...

ARKA KAPAK

Fransa’nın bir liman kentinin denizci mahallesinde gezinirken duyduğu arya söyleyen sesi izleyerek tanımadığı insanların marazi hayatlarına dalan bir gezgin; patronuna kölece bağlılığı yüzünden korkunç bir eyleme sürüklenen karanlık, itici ve yabani bir hizmetçi; 1810 yılında İspanya’daki savaşta yaralanan, düşman bir ülkede amansız bir hayatta kalma mücadelesine girişen bir Fransız albay; 1918 yılının bir yaz gecesi Leman gölünde bulunup kurtarılan, ancak sonra yüreğini kavuran yurt özlemine yenik düşen bir Rus savaş esiri; yaşıtları üniversiteye giderken hâlâ liseye devam eden avare bir gencin öğretmeninin otoritesine isyan ettikten sonra ödediği ağır bedel.

Zweig bu öykülerde insanı insanlıktan çıkarıp en uç noktalara sürükleyen deneyimlerin izini sürerken, okuru da ister istemez karakterlerinin ruh çalkantılarının içine çekiyor…

AY IŞIĞI SOKAĞI ( Sayfa 1-20)

Fransa’nın bir liman kentinin denizci mahallesinde gezinirken duyduğu arya söyleyen sesi izleyerek tanımadığı insanların marazi hayatlarına dalan bir gezgin burada düşük sınıftan insanlarla ve bir kadına marazi bir bağlılık duyan bir adamla karşılaşır. Adamın anlattıklarına kulak verdiğinde ilginç bir aşkla karşılaşır.

“…0nun minnettar olduğunu ben de biliyordum...ama...ben...ben bunu duymak istiyordum...sürekli...sürekli...onun minnetini duymak bana iyi geliyordu...bayım, hissetmek, birinden daha iyi olduğunu hissetmek tarifsiz iyi geliyordu...hele aslında daha kötü biri olduğunu biliyorsa insan...” Sayfa 14

“...yabancı bir kentte yabancıydım...”(Sayfa 19)

LEPORELLA ( Sayfa 21-48)

Kütükteki adı Crescenz Anna Aloisia Finkenhuber,olan ana karakterimiz  39 yaşındadır. Zillertal’ın bir dağ köyünde evlilik dışı dünyaya gelmiştir. Herhangi bir özel meziyeti olmayan, çirkince çalışmaktan kadınlık özelliklerini kaybetmiş, az konuşan, çalışkan kız kurusu bir hizmetçidir. On iki yaşından beri hizmetçilik yapan kadın; kazandığından biraz daha fazla kazanma amacı anayurdu Tirol’den Viyana’ya gelir.  

Evin hanımının sıklıkla yaşadığı sinir krizleri nedeniyle sıkça hizmetçi değiştiren evde hiçbir şeye karışmayıp, işini yaparak uyum sağlar. Bir Nüfus sayımı esnasında evin beyi Baron’un Zillertal’da avlandığını söylemesi üzerine evin beyine karşı bir sempati duymaya başlar. Bu sempati çok geçmeden sadık bir köpeğin sahibine duyduğu marazi bağlılığa dönüşür. Bu bağlılık, kocası ile ilişkisi pek de iyi gitmeyen sürekli evde isteri krizi geçiren evin hanımına karşı düşmanlık beslemeye kadar gider.

Evin hanımı tedavi için sanatoryuma yatırılır. Bu sırada evin beyi gününü gün eder. Eve pek çok kadın gelir gider. Bu suç ortaklığı Crescenz’i Baron’a daha da yakınlaştırır. Evin beyine yardım etmek ona gizli bir keyif verir. Eve gelen şen şakrak opera öğrencisi bir kadın Donna Elvira’dan esinlenerek Crescenz’ Leporella adını koyar. Barones eve geri döndüğünde tedavinin pek de faydası olmamıştır. Kadının sinir bozukluğu devam eder.

Evdeki kavgalar dayanamayan Baron; artık bu cehenneme dayanamayacağını söyleyerek ava çıkar. Karısının havagazını açık bırakarak intihar etmesi ile Baron’un içine bir kurt düşer. Leporella’nın karısını öldürdüğünden emin gibidir. Hizmetçinin evdeki varlığı Baron’u rahatsız etmeye başlar.

“Düşünürken yorulur, yavaş kavrardı: Her yeni düşünce, zor geçiren bir elekten damla damla akarcasına zihninin derinlerine ulaşırdı, ama yeni bir şeyi sonunda içine çektiyse, bunu inatla bırakmaz sımsıkı tutardı.” (Sayfa 21)

“Ocağın o yuvarlak harlı ateşi onun güneşi, yıllar içinde kestiği binlerce ama binlerce odun da ormanıydı” (Sayfa 22)

“Gelgelelim rastlantının matkap uçları elmastandır ve içinde bolca tehlikeli tuzak barındıran kader, hiç umulmadık bir yerden kendine bir kapı bulmayı bilir ve kaya gibi sert mizaçları bile temelinden sarsarak darmadağın eder.” (Sayfa 26)

“Kim dönüp kendi gölgesine bakardı ki?” (Sayfa 34)

“Hayvan gibi çalışan bitkin ve yorgun canlının içinde bir insan uyanmıştı; karanlık, kapalı, kurnaz ve tehlikeliydi; içten pazarlıklı, kafası meşgul, huzursuz ve entrikacıydı.” (Sayfa 35) 

“Bu cehenneme şeytan bile daha fazla dayanamaz, bu işe bir son vermeli.” (Sayfa 39)

NİŞAN ( Sayfa 49-60)

Savaşın hüküm sürdüğü 1810 yılında Katalonya’da İspanyol ve Fransızların sıcak teması sırasında Albay hayatta kalmayı başarır. Düşman topraklarında yapayalnızdır. Ormanda saklanıp, Hostalric yönünde, Fransız birliklerine rastlayana kadar kaçmaya karar verir. Gece kaçacaktır. Ormanda saklanırken hem ölüm korkusuyla hem de çok geçmeden açlıkla, susuzlukla savaşmaya başlar.

Ormana gelen bir İspanyol askerini öldürür. Yakınlardaki köyden yiyecek istemek için öldürdüğü askerin üniformasını giymek zorunda kalır. Kendi üniformasına veda ettiğinde; kendisine bizzat Napoléon tarafından verilen “NİŞAN”ını da almayı unutmaz. Bu nişan onun için geçmiş günlerin en güzel anısıdır.

“…direnmek çılgınlık, kaçmak tehlikeli olurdu.”( Sayfa 49)

“Her şeye son verebilecek olan dolu tabancası ile huzursuzca oynadı. Parmağını tetiğe götürmesini engelleyen tek şey, gururuydu; bir ormanda boşuna, savaşmadan, birliklerinden uzak bir halde hayvanlar gibi geberip gitmenin vereceği acıydı.” (Sayfa 55)

 “Üniformasını bir ceset gibi terk edilmiş olarak görünce boğazında bir hıçkırık düğümlendi; tıpkı anneyle çocuk gibi onun varlığıyla bütünleşmiş olan bu üniformayı yirmi savaş boyunca taşımıştı.”(Sayfa 56)

LEMAN GÖLÜ KIYISINDA OLAY ( Sayfa 61-69)

Leman Gölü kıyısında,Villeneuve adlı İsviçre kasabasının yakınlarında, 1918 yılının bir yaz gecesi balıkçı tarafından bir adam bulunur. Bulunan adam bir Rus savaş esiri olan Boris’tir.

Otelin çok dil bilen müdürü pek çok dil denedikten sonra adamın Rus olduğu anlaşılır. Boris ülkesine geri dönmek istemektedir ama savaş tüm hızıyla devam etmektedir.

“- “Kusuruma bakmayın.. şeyi merak ettim..evime dönebilir miyim?”

- “Elbette Boris, elbette dönebilirsin evine.” 

- “Yarın olur mu?”

- “Hayır, Boris… henüz değil. Savaş bitmeden olmaz.”

- “Peki ne zaman? Ne zaman biter savaş?” 

- “Tanrı bilir onu biz bilemeyiz.”” ( Sayfa 66)

“- “Ama gidemezsin, Boris. Arada bir sınır var.”

- “Sınır mı?... Yüzerek geçerim karşıya”

- “Hayır Boris, olmaz.. Sınır yabancı bir ülke demektir. Geçirmezler seni oradan.”

- “Ama onlara bir şey yapmam ben! Silahımı attım. İsa adına onlara yalvarırsam karımın yanına gitmeme neden izin vermesinler ki?”

- “Hayır, seni geçirmezler, Boris. İnsanlar artık İsa'yi dinlemiyorlar.”” (Sayfa 67)

 “İnsanlar artık İsa'yı dinlemiyorlar.” (Sayfa 67)

“... yabancının soyadı bilinmediği için, mezarının başına ucuzundan tahta bir haç konuldu; isimsiz yazgıların üzerinde yer alan, Avrupamızı şimdi baştan başa kaplayan o küçük haçlardan biri...” (Sayfa 68)

AVARE ( Sayfa 69-74)

Liebmann yaşıtları üniversiteye giderken hâlâ liseye devam eden avare bir gençtir. Okula gittiği bir gün dersin başından itibaren öğretmenin baskısını hisseder. Öğretmeni ile girdiği ağız dalaşı Liebmann’ın sınıftan kaçarcasına çıkması sona erer. Acaba öğretmeninin otoritesine isyan ettikten sonra ödediği ağır bedel ne olacaktır.

“Dün, elinde ders kitaplarıyla akranları ile karşılaşmıştı, hepsi üniversite öğrencisi ve teğmendi, onu bir zamanlar çok seven insanlardı bunlar, ancak o hâlâ ağızları süt kokan okul çocuklarının arasında oturduğu ve ruhsuz bir sesle anlatılan şu zırvayı dinlemek zorunda olduğu için ona tuhaf bir küçümsemeyle, sessiz bir kibirle selam vermişlerdi.” (Sayfa 70)

“Acısını parçalara bölmeye başlayınca git gide sakinleşti.” (Sayfa 70)

KİTAPTAN NOTLAR

Ay Işığı Sokağı; Ay Işığı Sokağı, Leporella, Nişan, Leman Gölü Kıyısında, Avare olamak üzere 5 öyküden oluşan bir öyküler seçkisi. Kitap toplamda 69 sayfa olmasından dolayı öyküler de kısa ancak derin ve sarsıcı nitelikte bence.

Kitaba da adını veren, AY IŞIĞI SOKAĞI, okumakta ve anlamak zorlandığım, sıkıcı  bir öykü oldu benim için. 

Öyküler içerisinde beni en çok etkileyen öykü “LEMAN GÖLÜ KIYISINDA OLAY” adlı öykü oldu. Belki mülteci öğrencilerim de olduğu için beni derinden sarstı. 

LEPORELLA adlı öyküdeki kadın karakter bana daha önce blogumda da paylaştığım Anayurt Oteli’ndeki, Zebercet karakterini ve onun marazi takıntısını hatırlattı. Sonunu merak ederek ve keyifle okudum. 

NİŞAN; bir taraftan savaşın acımasız yüzünü gözler önüne sererken bir taraftan da yaşama tutkusu ile neler yapılacağını anlatan bir öyküydü. Yine keyifle okudum  

AVARE; kitabın en kısa ve kısa olmasına rağmen en çarpıcı öyküsü oldu benim için. Bir yakınım veli toplantısından sonra benzer şekilde; gönüllü ölümü seçti. Okurken ana karakter oymuş gibi geldi sanki. 

Kitaptaki öykülerin tamamında ve yazarın genel yazım tarzına uygun olarak karakterler ölüme doğrudan farkında olarak ya da olmayarak yürüyorlar. Leporella, Avare ve Leman Gölü Kıyısında Olay'da karakterlerin benzer intihar şekillerini seçmeleri de dikkatimden kaçmadı. Acaba yazarın kafasında tasarladığı ölüm şekli bu muydu? diye düşünmeden edemedim. 

Yine çok keyifli bir okuma oldu benim için. Stefan Zweig olup da kötü olması düşünülemez bence. İş Bankası Kültür yayınlarından çıkan Zweig kitaplarına severek devam edeceğim umarım bu paylaşımlardan sizler de keyif alırsınız...

STEFAN ZWEİG’in diğer kitapları için tıklayın….

SATRANÇ

KORKU

BİR ÇÖKÜŞÜN ÖYKÜSÜ

BİR KADININ YAŞAMINDAN 24 SAAT – ÖYKÜLER SEÇKİSİ

BİLİNMEYEN KADININ MEKTUBU - OLAĞAN ÜSTÜ BİR GECE

Not: YAZARIN GÖRSELLİ ALINTIDIR.

YENİ KİTAPLARLA GÖRÜŞME ÜZERE...