CENGİZ AYTMATOV – CEMİLE

MERHABALAR, 

KİTAPLARIM OLMADAN ASLA BLOGU DEĞERLİ TAKİPÇİLERİ;

Okuduğum ikinci Aytmatov kitabı olan "CEMİLE" yi paylaşmak istiyorum sizlerle... 

“Şimdi onlara bakıyor ve Danyar’ın sesini işitiyorum. Beni de yola çağırıyor: Demek ki bavulumu alıp gitmenin zamanı geldi. Ben de bozkıra, kendi köyümüze döneceğim ve orada yeni renkler arayacağım.

Fırçayı her vuruşumda danyar’ın türküsü çınlasın ! Fırçayı her vuruşumda Cemile’nin yüreği çarpsın!” (Sayfa 80)

ARKA KAPAK 

Aytmatov’a ilk büyük şöhretini kazandıran Cemile, bir çoklarınca en güzel aşk hikâyesi olarak değerlendirilmiştir. Gerçekten de Cemile, aşk ve tabiatın çocuk dikkat ve masumiyetiyle sunulduğu şahâne bir duygu tablosudur. Ayrıca töre ve çevre şartlarının insan unsurlarıyla ilişkileri açısından da olağanüstü bir hikâyedir.

“İşte şimdi burada, Villon'un, Hugo'nun, Baudelaire'nin Paris'inde, kralların ve devrimlerin Paris'inde, ressamların yüzyıllık Paris'i olmakla övünen her taşı ya bir tarihi, ya bir efsaneyi hatırlatan şu Paris'te Werther, Bérénice, Antoine ve Kleopatra, Manon Lescaut, Education Sentimentale, Dominique, hepsi birdenbire gözümden düşüverdi. Çünkü ben Cemile'yi okudum. Roméo Juliette, Paolo ve Francesca, Hernani ve Dona Sol, artık bunların hiçbiri gözümde değil, çünkü ben ikinci dünya savaşının üçüncü yılı yazında, 1943 yılının o Ağustos gecesinde Kurkureu vadisinde bir yerde Zahire arabaları ile giden Danyar ve Cemile'ye, bunların hikâyesini anlatan küçük Seyit'e rastladım.” Louis Aragon

YAZARA DAİR;

Cengiz Aytmatov, 1928 yılında Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’e bağlı olan ve Talas vadisinde yer alan Şeker Köyünde doğmuştur. Babası Törekul Aytmatov, annesi Nagima Hamzayevna Aytmatov’adır. Babası Törekul Aytmatov at yetiştiricisi, Tatar kızı olan annesi Nagima Hamziyevna ise Abdulvaliyeva tiyatro aktrisiydi.  Yazarın asıl ve tam  adı ise Cengiz Törekuloviç Aytmatov'dur.

Cemile adlı roman daha çok ülkemizde sevilmiş bir romancı olan Cengiz Aytmatov’un   “ Sosyalist idare altındaki Türk insanları  geleneklerini, destanlarını  ve atalarının anılarını yaşamak istiyorlar.” mesajını vermeye çalıştığı romanlarından biridir.   Bu romanı da Aytmatov’un çocukluk yıllarını geçirdiği   Talas Vadisinin tarihi öğelerini ve kültürünü aktarmaktadır. Yazarın bu eserinde de folklorik unsurlar, masal kahramanları, geleneğin taşıdığı tecrübelerle doludur. (ALINTIDIR)

 

ÖZET

Olaylar ergenliğe yeni girmiş 15 yaşlarındaki Seyit’in ağzından anlatılmaktadır. Kurkurcu köyünde geçmektedir. Seyit romana adını veren Cemile’nin üvey abisi Sadık’ın eşidir. O yörenin gelenekleri gereğince Seyit’in babası, Sadık’ın babası öldüğünde, Sadık’ın annesi ile evlenmiştir. Seyit’in babası yaşlı bir dülgerdir. Büyük Ev ve Küçük Ev dedikleri iki ev bir bahçede yaşamaktadır. Büyük Ev’de annesi ve yaşlı babası ile Seyit yaşarken, Küçük Ev’de Küçük anne ve gelini Cemile yaşamaktadır.

 II. Dünya Savaşı devam etmekte ve Seyit’in iki ağabeyi ile Sadık ve Sadık’ın kardeşi de Kursk ve Orel bölgesinde üç yıldır savaşmaktadır. Erkekler cephede olduğundan tüm işler kadınların ve ergenliğe yeni girmiş henüz askerlik yaşına gelmemiş gençlerin omuzlarına verilmiştir.

“... savaşın öyle lâf olsun diye anlatılacak bir konu olmadığını, uyumak için bir peri masalı dinler gibi dinleyemeyeceğini çok açık bir şekilde anlatmış oluyordu. (Sayfa 33)

Güzel ve alımlı bir kız olan Cemile; bu ailenin tek gelinidir. Cemile, erkek gibi serbest yetişmiş, lafını esirgemeyen, çalışkan güçlü bir kadındır. Kocasının evlenmelerinden kısa bir süre sonra askere gitmiş, Cemile’ye onun yolunu gözlemek kalmıştır.

Savaşın devam ettiği günlerde köylerine Ozmat adında bir komutan gelir. İstasyona tahıl taşıma görevi için evin annesinden Cemile’yi ister. At arabaları ile istasyona buğday taşınacaktır. 

 “Hem konuşmaya ne gerek vardi? Insan her seyi anlatamaz, zaten kelimelerde her şeyi anlatmaya yetmez...” (Sayfa 51)

Kayınvalidesi bu olaya başlarda sıcak bakmasa da oğlu askerde olduğundan ve Seyit’in de Cemile’nin yanında gidecek olunca razı olur.  Yaralandığı için cepheden dönüp, köye yerleşen köyle uzaktan bağı olan Danyar da onlarla birlikte çalışacaktır. Danyar, kendi halinde,  içine kapanık ve çalışkan işini iyi yapan eski bir askerdir.

Tahıl taşıma görevi böylece başlar. Seyit ve Cemile çok yorulsalar da bu işi severek yaparlar. Bu sırada Cemile’ye sarkıntılık emeye çalışanlar da yok değildir. Özellikle Osman isimli bir genç musallat olsa da Cemile ona yüz vermez.

“Tabii o gün, bu işin nasıl sona ereceğini ne annem biliyordu ne de ben.” (Sayfa 15)

DEVAMI KİTABIMIZDA….

KİTAPTAN NOTLAR

Daha önce Cengiz Aytmatov’un Beyaz Gemi’sini okumuş çok da beğenmiştim. Bunun üzerine yazarın kitaplarının bir bölümünü almıştım. Okuduğum birkaç sayfa sayısı fazla kitabın ardından (Sahilde Kafka ve Kumandanı Öldürmek) dinlenmelik kısa bir kitap okuyayım dedim. Elime Zweig’in Gömülü Şamdan’ı ve Aytmatov’un Cemile’sini aldığımda arka kapak yazısı nedeniyle Cemile’de karar kıldım. 

Ancak Aragon’un en güzel aşk hikâyesi dediği hikâyeyi ararken; savaştaki kocasının ardından yine savaşta sakat kalmış bir adamla giden Cemile’yi buldum. Nedense; aşktan çok içimde Cemile’nin ihanet burukluğu kaldı. Kaldı ki; Sadık da o dönemler savaşta yaralanmış ve hastanededir. Bir de Cemile’yi haklı göstermek adına Sadık’ın kaba, geleneklerine bağlı yapısının, Cemile’ye ayrıca mektup yazmamasının gösterilmesi de hoşuma gitmedi. İnsanların babasının yanında saygıdan kendi çocuklarını bile sevmediği dönemleri düşünürsek bu gerekçe haklı gelmedi bana. 

“- Seni ona değişir miyim hiç! Sen öyle mi sandın? Hayır, hayır asla! O beni hiç sevmedi. Mektubunun en sonunda bana bir tek selâm söylüyordu, o kadar. Bundan sonra sevse de istemem. Kim ne derse desin. Sevgilim, kimsesiz sevgilim benim! Uzun zamandan beri seviyorum seni…Bilmediğim zamanlardan beri seni sevmiş, seni beklemişim ben. Ve işte geldin, seni beklediğimi biliyormuş gibi geldin!” (Sayfa 71)

Belki de bu yorumu yapmamın nedeni yaşımla ilgili de olabilir. Üniversite yıllarında Anna Karenina’yı, ya da Madam Bovary’yi okuduğumda kadın karakterleri bu kadar yadırgamamıştım ve aşk kazansın istemiştim. Ama aynı kitapları 35’den sonra okuyunca ilk okumalarımdaki gibi düşünmüyor insan.  Belki de Alyazmalım’daki Aysel’i aradığım içindir. Bir de buna ek olarak Cemile’nin köy içindeki davranışları, serbestliği, -hele suya atıldığı sahne- şimdilerde bile hoş karşılanmayabilir pek çok kesimde. 

Elbette Seyit’in pastoral tablosu insana sempatik gelebilir ama Sadık tarafından bakılınca resim aynı güzellikte serilmiyor karşıma. Cemile-Danyar aşkı meşru kılınmak için Sadık’ın kötü gösterilmesi de gereksiz olmuş. Keşke Sadık askerde şehit olsaydı. Ya da Sadık ile Cemile zorla evlendirilmiş olsalardı. Bu şekilde hikayeye bakışım değişebilirdi.  Kaldı ki, Cemile kaçtıktan sonra Sadık'ın kötü gösterilmesi gereksiz olmuş. Çünkü evliliklerinin içerisinde bu durumdan bahsedilmiyor. 

“Aklımı kaybetmiştim sanki. Dereye dalıp, suların içinde arkalarından koşmaya başladım. Hızla giderken birden düşüp yuvarlandım. Gözlerimden çeşme gibi yaş akıyordu. İşte o zaman yerde uzanıp yattığım o anlarda, birden anladım Cemile’yi sevdiğimi. Evet, sevmiştim ve bu benim ilk çocukluk, ilk gençlik aşkımdı an ben yalnız Cemile'den ve Danyar’dan değil, çocukluğumdan da ayrılmıştım.” (Sayfa 75)

Gelelim kitabın kurgusuna. Kitap uzun öykü uzunluğunda 80 sayfadan oluşmakta. Yazılış sırasına bakılacak olursa Aytmatov'un ilk eserlerinden. Olay ergenliğe yeni adım atmış Seyit’in ağzından anlatılmakta. Cemile, Seyit’in üvey ağabeyinin karısıdır. Küçük Seyit aslında kendisinin bile aşık olduğu bu güzel kadının, o toprakların sevdalı türkülerini söyleyen; hisli ve sevdalı Danyar’la olan aşklarının da tek şahididir.

Başlarda karakterler ayrıntılı anlatılırken; sonraları hiç yoklarmış gibi kurgu Cemile, Danyar, Seyit üzerinden ilerliyor. Evin annesinin daha fazla yer almasını isterdim doğrusu. Belki de bu yüzden bana yarım bırakılmış gibi geldi. Yazarın diğer kitabı Beyaz Gemi ile kıyaslayacak olursak, Beyaz Gemi kurgu olarak daha başarılı gelmişti bana.

“Fırtına, güçlü ve büyük bir ağacı devirirse, o ağaç bir daha doğrulamaz” (Sayfa 76)